Günümüzde çoğu insan, birkaç gün süren üzüntü ve kaygı halini depresyon olarak yorumlayabiliyor. Gerçekten bu durum böyle mi ? Aslında depresyon belirtileri bilinenin aksine daha uzun süre devam eden ve günlük hayatı oldukça fazla etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. Belirtileri kişiden kişiye göre farklılık gösterse bile en sık rastlanılan belirtileri şunlardır ;
Depresyonda olabilir miyim?
- Kişisel bakımına özen göstermeme
- Suçluluk değersizlik hissi
- Normalde severek yapılan aktivitelere karşı ilgisizlik
- Günlük ihtiyaçlarını giderme konusunda isteksizlik
- Aşırı yemek yeme ya da az yemek yeme
- Çok uyuma ya da uykusuzluk
- Üzgün, kaygılı bir ruh hali
- Cinsel isteksizlik
Kişi yukarıdaki belirtilerin hepsini taşıyor olmayabilir. Önemli olan günlük yaşamının bu ruh halinden kötü etkileniyor olmasıdır. Ailesi ve yakın çevresi tarafından durum açıkça fark edilir ancak genellikle nasıl davranmaları ve yardım etmeleri konusunda yeterli bir bilgiye sahip değillerdir.
Depresyon Türleri
Depresyonu iki ana başlık altında toplamak mümkün. İlki daha ağır seyreden majör depresyon (klinik depresyon), diğeri ise belirtileri daha hafif olup daha uzun süre devam eden distimidir.
- Majör depresyon : en şiddetli seyreden türdür. Bu depresyon türü kendiliğinden geçmez. Profesyonel yardım alınması önemlidir. Bu tanının konması için kişide iki haftalık süre içinde süreğen bir üzüntü, değersizlik hissi, ümitsizlik, kilo artışı ya da azalması, odaklanma güçlüğü, düşünce ve hareketlerde yavaşlık, ölüm ve intihar düşünceleri, bitkin ve yorgun hissetme, şiddetli uyku ya da uykusuzluk hali gibi belirtiler bulunur.
- Distimi : Majör depresyona oranla daha hafiftir ancak çok daha uzun sürer. Tanı konulabilmesi için belirtilerin en az iki yıl sürmesi gerekir. Kişiyi majör depresyona oranla çok daha fazla etkiler. Kişide süreğen bir ilgisizlik, verimsizlik, ümitsizlik hali vardır. Toplum tarafından sürekli eleştiri yapan , her şeyden şikayet eden, hayattan zevk almayan insanlar olarak tanınırlar.
Depresyon İçin Risk Etmenleri Nelerdir ?
Depresyona yakalanma ihtimalini arttıran belli başlı durumlar vardır. Bu durumları şu şekilde sıralayabilir.
- Genetik etmenler ( ailede daha önce depresyon öyküsünün bulunması )
- Kişilik özellikleri
- Erken yaşta yaşanılan ebeveyn kayıpları
- Madde ve alkol kullanımı
- Düşük ekonomik düzey
- Anksiyete bozukluğu
- Boşanma ya da ayrı yaşama
- İşsizlik
- Daha önce depresyon yaşamış olma
- Hormonal değişiklikler
Depresyon Tekrarlayabilir !
Depresyon tekrarlayabilen bir rahatsızlıktır. Tekrarlamaması için kişinin tam olarak tedavi olması, tedavi sürecini aksatmaması, ilaç kullanıyorsa bu ilaçları düzenli ve istenilen süre boyunca kullanılması gerekmektedir. Tedaviyi aksatmak, tam tedavi olmadan iyileştim denilerek tedaviyi yarıda bırakmak depresyonun tekrarlamasına neden olabilir.
Depresyon Nasıl Tedavi Edilir ?
Depresyon, kendi başına geçebilecek bir rahatsızlık değildir. Bu yüzden mutlaka profesyonel yardım almakta fayda var. Özellikle son zamanlarda depresyon tedavisinde oldukça etkili olduğu kanıtlanan bilişsel davranışçı terapi teknikleri ve antidepresan ilaçlarının yardımı ile tedavisi mümkündür. Ancak kişinin ciddi intihar düşünceleri, çevreye ve ya kendisine zarar verme eğilimi, ciddi intihar girişimleri, beslenmeyi reddetme, psikotik özellikler taşıyorsa hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekmektedir.
Çocuklarda da Depresyon Görülebilir mi ?
Evet çocuklarda da depresyon görülebilmektedir. Onların belirtileri yetişkinlerden biraz daha farklıdır. Çocuklar yaşadıkları depresyonda daha hırçın, öfkeli ve aksi olurlar. Yetişkinlerde tükenmişlik, yorgunluk varken çocuklar aksine çok hareketli olurlar. Yetişkinlerin gibi çocuklarında depresyonu tekrarlayıcı olabilir. Onlarda da umutsuzluk, çaresizlik hissi, odaklanma zorlukları, zevk alamama sorunları yaşarlar.
Diğer Depresyon Türleri
- Doğum sonrası depresyonu (Postpartum ) : bu depresyon türü doğumdan sonra ilk 6 hafta içinde başlar. Doğum yapan kadınların %10 ile 15 inde görülebilir. İstenmeyen gebelik olması, aile içi sorunların olması, hamilelik sürecinde yaşanan sağlık problemleri, doğum korkusu, ilk bebek olması gibi durumlar postpartum için risk faktörleridir. Aşırı yorgun olma, suçluluk hissi yaşama, unutkanlık, zevk aldığı aktivitelerden artık zevk almama, üzüntü, endişe, sinirlilik, ağlama krizleri, bebekle ilgilenmek istememe, bebeğe zarar verme korkusu yaşama, bebeği öldürme isteği ve bu yüzden suçluluk duyma gibi belirtiler olabilir. Ağır seyirde destek alınması önemlidir.
- Mevsimsel duygudurum bozukluğu : sonbahar ve kış mevsimlerinde görülen bir depresyon türüdür. Karbonhidrat ağırlık ve çok yemek yeme görülür, aşırı uyku, çökkünlük hissi, sosyal ortamlardan çekilme, sıkıntı hissi, bedensel şikayetler bu depresyonun belirtileridir. Çok nadiren ağır seyirli bir depresyon olur. Genelde hafif geçen bir depresyon türüdür. Kadınlarda daha fazla görülmektedir.
- Psikotik özellikli depresyon : Ağır seyreder ve depresyon belirtilerine ek olarak psikotik belirtilerde eklenir. Bu belirtiler sanrılar ve halusilasyonlardır. Kişi kendini aşağılayan, hakaret edilen sesler duyabilir. Ciddi boyutlarda işlevsellik kaybı yaşanır. İntihar olasılıkları çok yüksektir. Profesyonel yardımla kişi tedavi edilir ancak tekrarlama ihtimali vardır. Hastalar genellikle tedavi için hastaneye yatırılır. Antipsikotik ilaçlar, antidepresanlar ve ekg(elektroşok) yöntemleri ile kişi tedavi edilir.
- Katatonik özellikli depresyon : kişiler depresyon belirtilerinin yanı sıra kasları ile ilgilide problemler yaşarlar. Tikleri mevcuttur. Ellerini kollarını nereye bırakırsanız orda kalır. Kaslarda ani kasılmalar görülür. Yapılan hareketleri tekrar ederler. Söylenenleri tekrar edebilirler. Aniden saldırganlaşabilir. Ya çok konuşurlar ya da uzun süre sessiz kalırlar. Bu hastalığın kalıcı bir tedavisi yoktur sadece ilaçlar yardımı ile hasta kontrol altnda tutulabilir.
- Atipik özellikli depresyon : tanı konulması zordur. Kişiler mutluluk veren durumlarda aşırı mutlu, üzgünlük veren durumlarda ise aşırı üzgün olurlar. Ani duygu değişimlerine neden olur. Yüksek oranda intihar riski vardır. Bu nedenle erken teşhis edilip tedavi edilmesi önemlidir. Kişilerde eleştirilme korkusu, vücutta ağrı, iştah artışı, aşırı uyuma belirtileri görülür.
- Melankolik özellikli depresyon : Bu kişiler özellikle sabahları güne büyük bir çökkünlük hissi ile başlarlar. Kişiler bu depresyona genetik aktarım ile sahip olurlar.
Sena Kurtcan
Psikolog
