Kurşun kalemin üstünü kemirmek, tırnak yemek, burun ve kulak karıştırmak, parmak ve eşyaları emmek gibi davranışlar benzer davranışlardır. İlk önce kurşun kalem örneğini vermek istedim. Aslında hepimiz dalgın olduğumuzda, bir şey düşündüğümüzde, konsantre olmaya çalıştığımızda, heyecanlandığımızda vs. bir tepki olarak bu davranışı gerçekleştirir ve kurşun kalemi farkında olmadan ağzımıza sokarız. Burada bu davranışın sıklığına odaklanmak gerekiyor. Yani davranış bir alışkınlık haline geldi mi? Eğer geldiyse bu sorunla mücadele için çalışmalara başlamalıyız demektir.
Bunların içinde ise en önemlisi parmak emme davranışıdır. Bu davranış çocukluk evresinde terk edilmezse sonra ki yaşlarında tırnak yeme, burun karıştırma, sigara içme gibi istenmeyen davranışlara yol açabilir. Parmak emme davranışı bir alışkınlığa dönmeden sonlandırılmalıdır. Fakat diş çıkarma dönemindeki davranışlarla karıştırılmamalıdır. Çocuklarda diş çıkarma döneminde elini ağzına götürme davranışını sık sergilerler. Bu durum kaşıntıdan kaynaklanmaktadır.
Tırnak yeme davranışı; 7-8 ve daha ileri yaşlarda da görülür. Akşamları yatmadan önce, sabahları da uyandıktan sonra yatakta; gündüzleri ise çocukların eli herhangi bir iş veya bir oyunla meşgul olmadığı zaman tırnak yeme davranışı başlar. Özellikle okuma çağındaki çocuklarda, öğretmen konuyu anlatırken tırnak yeme davranışı sık gözlemlenir. Çocuklar bazen tırnak yemeye öyle dalar ki, öğretmen veya ebeveynleri onları çağırdıklarında uykudan sıçramış gibi oluverirler.
Bazı psikologlar düşünme gücünü yeterince kullanamayan, üstün zekalı olan ve hayal gücünü yeterince kullanamayan çocuklarda tırnak yeme davranışının daha sık gözlemlendiğini bildirmektedir.
Bazı psikologlar ise özgüveni eksik çocukların ya da içsel motivasyonu eksik olan çocukların daha çok bu davranışa yöneldiğini belirtmektedir.
NELER YAPABİLİRİZ?
- Her şeyden önce tırnak yeme davranışı, hijyen ve sağlık kuralları açısından zarar vericidir. Tırnak yiyen çocuklar bütün mikroplara karşı korunmasızdır. Dokunduğu her nesnenin üstünde duran mikropları biraz sonra ağzına alacak ve hastalıklara açık hale gelecektir. Bundan dolayı en başta, bu davranışın ne kadar tehlikeli olduğunu bir oyunla ya da animasyonla anlatabilirsiniz. Çeşitli mikrop deneyleri araştırabilirsiniz. Mikropların bizi nasıl hasta ettiğini çocuğunuzun ilgisini çekecek şekilde anlatmaya çalışın.
- Daha sonrasında ise tırnak yiyen insanların tırnaklarının nasıl göründüğü ve yemeyen insanlarının tırnaklarının nasıl göründüğü konusunda konuşmalısınız. Travmalar yaratmayacak görsellerden yararlanabilirsiniz.
- Hiçbir davranışta önermediğim gibi cezayı burada da önermiyorum. Bu davranıştan ötürü cezalandırılan çocuklarda seyir daha da kötüye gitmektedir. Cezalandırmaktan kaçının. Tırnak yediğini gördüğünüz sırada dikkatini başka bir yöne çekmeye çalışın. Ellerini devamlı meşgul edecek işler vermeye çalışın.
- Davranış çizelgesi hazırlayabilirsiniz. Cetvelle tırnakları ölçebilir. Gerçekleştirilen hedefe geldiğinde sevdiği bir etkinliği birlikte yapabilirsiniz.
İsmail Bıyıklı
Uzman Klinik Psikolog
