Her çocuk bir kitap gibi özeldir. Kendilerine has özellikleri ve gelişim basamakları vardır. Hepsini gelişme düzeyi bir olmaz. Fakat hepsinin belirli ay dönemlerinde yapmaları gereken belli başlı bazı davranışlar vardır.
Normal çocukta motor-duyusal-bilişsel bütünlük gelişimin en önemli parçalarıdır. Çocuklarda herhangi bir nedenle bu bütünlüğün gelişememesi yada bozulması değişik seviyelerde özürlülük durumunun ortaya çıkmasına neden olmakta ve aile ve çocuğu olumsuz yönde etkilenmektedir.
1. Ay
- Kollar ve bacaklar hafif bükülü olarak gövdeye doğru toplanmış durumdadır. (fleksion postürü)
- Yüksek ve ani seslerde irkilir, kollarını geri doğru aniden açabilir.
- Yanağına dokunduğunuzda refleks olarak başını o tarafa çevirir ve emmek için arayıcı hareketler yapar.
- Avucunun içine parmağınızı koyduğunuzda kavrar.
- En önemli refleksi doğuştan itibaren kısa süreli ışığa ve objeye göz odaklanmasının olmasıdır.
- Yakalama refleksi kuvvetli olup ellerini yumruk yapar. Seslere reaksiyon verir.
2. Ay
- Yüzükoyun yatırıldığında başını yerden kaldırabilir. Dik tutulduğunda baş daha az düşer.
- Sırtüstü yatarken yaklaşık yarım metre üstünde sallayacağınız renkli bir halkayı sağa sola salladığınızda izleyebilir. Yukarı-aşağı salladığınızda aynı beceriyi gösteremez.
- Ellerini genelde yumruk yapar.
- Işığı ve objeyi gözleri ve başı ile 90 derece izleyebilir.
- Anneyi tanır, yüksek sesle irkilir.
3. Ay
- Başını sürekli dik tutabilir. Yüzükoyun yerden başını kaldırıp direnebilir.
- Ellerini ve bacaklarını istemli olarak tek tek hareket ettirebilir. size güler,
- Ellerini incelemeye başlar, kol-bacak hareketleri artar. Bu kendini tanımanın ilk uğraşlarıdır.
- Anne ve baba gibi yakın kişilerin sesini ayırdeder.
- Elindeki objeye bakabilir ve cisimleri 180 derece izler, yüze odaklanabilir.
- Sesli gülebilir.
4. ve 5. Aylar
- Kendi etrafında dönme çabası ile başlar ve dönebilir.
- Yüz üstü pozisyonda el bilekleriyle kendini destekleyerek başını ve göğsünü yataktan kaldırabilir.
- Her iki eli ile yakalar ve elleriyle objeye ulaşmaya çalışır. Objeyi ağzına götürür.
- Çıngırağı uzun süre sallayarak oynar ama düşürünce alamaz.
- Sesli gülebilir.
- Etrafına bakar, başını sesin geldiği yöne çevirebilir.
6. Ay
- Destekle oturur. Baş kontrolü tamdır.
- Yüzükoyun pozisyondan sırt üstü dönebilir.
- Başparmağını kullanır. Biberonunu tutabilir, ayaklarını yakalar.
- Objeyi bir elinden diğerine geçirir
- Yiyecekleri gördüğünde ve tanıdık ses duyduğunda heyecanlanır, kendi kelimeleri ile konuşur.
- Yabancıları ve aile fertlerini tanır
7. ve 8. Aylar
- Ellerini destekleyerek kısa süreli oturabilir.
- Objeleri masaya vurur.
- Da-da, ba-ba/dede gibi iki heceli kelimeleri söyler
- Bütün objeleri ağzına götürür.
- Kolları ile kişilere uzanır
9. ve 10. Aylar
- Desteksiz ve bağımsız oturur, oturma pozisyonuna geçer.
- Emekler, sürünür, tutunarak ayağa kalkar. Tutunarak ayakta durabilir.
- Başparmağı ile işaret parmağı arası yakalama yapabilir
- Yardımla bardaktan içebilir
- El sallar.
11. ve 12. Aylar
- Düzgün olarak emekleyebilir.
- Tek başına ayakta durur.
- Tek elinden tutarak gezer.
- Basit emirleri anlar.
- 2-4 anlamlı kelime söyler, anne/baba anlamlı söyler.
13. ve 15. Aylar
- Tutunmadan yürür ama kolay düşer.
- Sürünerek merdivenleri çıkabilir.
- Kalemle anlamsız çizgiler çizer, karalar.
- 4-6 tane mantıklı kelime kullanır, kendine özgü konuşur.
- İsteklerini eliyle gösterir. İşaretle cisimleri gösterebilir.
Özetle;
- Çocuklar;
- 1-3 aylık: başını tutmayı,
- 6 aylık: dönmeyi,oturmayı
- 7 aylık : sürünme, 8 aylık emekleme
- 12-15 ay bağımsız yürümeyi öğrenir.
- 8 haftalık bir çocuk 25-30 cm uzaklıkta bir oyuncağa dikkatle bakar. Bunu başı ve gözleriyle izler.
- 2 aylıktan sonra çocuk etrafı gözleriyle inceler.
- 6-9 aylık çocuk 0.5 cm topu 3 metre uzaktan görür ve takip eder.
- 18 aylık çocuk eline verilen oyuncak bebeğin eşini işaret parmağı ile gösterebilir.
- 3-6 yaş arasında çocuk eş harf çiftlerini yan yana getirebilir.
- 4-6 ay bilinçli eşya/oyuncak yakalama başlar.
- 6 aylık çocuk oyuncağa uzanıp avucu ile yakalar.
- 9 aylık çocuk eşyayı baş ve işaret parmağını kullanarak tutar.
- 12 aylık çocuk bu beceriyi çok daha kolay yapar.
Bu davranışların aksi bir davranış söz konusuysa erken dönemde gerekli mercilere baş vurmak gerekir. Yeni doğan döneminden itibaren başlatılması gereken rehabilitasyon mevcut yetenekleri geliştirme ve maksimum bağımsızlık kazandırma prensibine dayanır. Fizyoterapinin erken başlanması var olan yeteneklerin geliştirilmesi, sekonder oluşacak komplikasyonların en aza indirilmesine olanak verebileceği gibi aynı zamanda çocuğun ve ailenin hastalığa erken adaptasyonunu sağlayabilir. Doğumdan sonraki ilk 18 ayda beynin öğrenme yeteneği fazladır. Bu yeteneklerden yararlanarak en kısa zamanda tedaviye başlanmalıdır.
Gerçekçi hedefler, önceliklerin belirlenmesi, ailenin bilgilendirilmesi ve aktif fizyoterapi programına katılmalarının sağlanması fizyoterapinin başarısını artıracaktır.
Zehra Biral
Fizyoterapist
