Uyku, bebeğin biyolojik ve psikolojik gelişiminde oldukça önemli bir yere sahip olan temel gereksinimdir. Bebeklerin yaşadığı uyku problemi onları huzursuz ettiği kadar ebeveynlerini de huzursuz eder.
Bebeğin annesiyle ilk aylarda kurduğu bağın güvenli, sağlam ve kesintisiz yaşanması için ortalama 4 aylık bir dönemi beklemek yararlı olur. Yeni doğan bebeklerin 2 yada 3 saatte bir uyanıp besin alması gerekir. Yenidoğan bebekler farkında olmaksızın, gece ve gündüz ayrımı yapmadan uyur ve uyanırlar. 2. aydan sonra geceleri daha uzun uyumaya başlarlar. 15. aydan sonra gündüz uykusu ikiden bire düşer. Öğlen uykusu da 4. yaşını doldurduktan sonra pek gerekli değildir. Bazı bebekler doğumundan sonra genel olarak 6. ve 9. ay aralığında gece boyunca uyumaya başlayabilirken, bazı bebekler için bu durum daha erken ya da daha geç olabilir.
Her bebek ve aile özeldir, farklıdır. Bu farklılıkta olduğu gibi her bebeğin gelişimsel olarak "gece boyunca uyuyabilmesi” zaman olarak farklılık gösterebilir. Gün içerinde uyku, beslenme ve aktivitelerinin aynı sıralamada olması, bebeğin bir sonraki adımda neyin kendisini beklediğini anlamasına ve sakinleşmesine yardımcı olacaktır. Gündüz uyku rutinleriniz, gündüz uyku saat ve süreleriniz bir diğer önemli unsurdur. Günü yorgun bir şekilde geçiren bebeklerin hem uykuya geçişleri hem de uykuda kalmaları zorlu süreçler olabilir. Bebeğin gündüzleri iyi dinlenmesini sağlayabilirsek, bu durum gecesinin de iyi geçmesine katkı sağlayacaktır. Bunun dışında müzik, uyku arkadaşı gibi pozitif uyku bağlantıları, sağlıklı bir uyku ortamının oluşturulması; karanlık ortam, oda sıcaklığının normal olması, odada dikkat dağıtıcı unsurların olmaması, sağlıklı uykuların olmazsa olmazlarındandır. Uyku rutinlerine başlamadan önce sakinleştirici aktivitelere geçmeniz de bebeğinizin uykuya daha kolay geçmesine yardımcı olacaktır. Bebeğinizi emzirerek, sallayarak veya başka bir destekle uyutuyorsanız, aşamalı olarak bu destekleri azaltarak, yatağında uyuması konusunda onu destekleyebilirsiniz.
Bebeği belirli bir rutine alıştırmak, bebeğin gireceği farklı ortamlarda aynı rutini istemesine neden olabilir ve alıştığı bu durumların yoksunluğunda bebek zorluk çekebilir. Bu durum hem bakım veren yetişkini hem de bebeği olumsuz etkileyebilir bu yüzden bebeğin düzenini biraz daha normalleştirmek gerekir. Bir bebek uyumadan önce sallanmışsa veya bakım yapılıp emzirilmişse gece uyandığında da aynı davranışın tekrarlanmasını bekler ve yapılmadığında huzursuz olur. Özellikle anne ve babasını gün içinde yeterli süre göremeyen veya herhangi bir nedenden dolayı bir süre anne babadan ayrı kalan bebekler ayrılık anksiyetesi nedeniyle uyku sorunları yaşayabilirler. Özellikle ilk üç aydan sonra çocukların uyku düzenleri çevresel faktörlerin etkisine daha fazla açıktır ve burada önemli olan anne çocuk ilişkisidir.
Aile içi stres, annede depresyon, hamilelikte yaşanan sorunlar ve buna benzer ruhsal durumlar, bebeklerin sık uyanma gibi sorunlarının nedenleri olabilir. Böyle durumlarda dikkatli bir tutum sergilenmelidir. Yada dikkat edilmesi gereken; reflü, gaz problemleri, akciğer patolojileri veya çeşitli nörolojik problemler de ilk önce ele alınıp incelenmesi gereken tıbbi kaynaklı faktörleri oluşturmaktadır. Sağlık açısından olduğu düşünülen problemlerden şüphelenildiğinde doktora başvurulmalıdır. Bunun dışında olumsuzluk yaratabilecek diğer unsurlar; bebeğin beslenmesi için takınılan tutum yada ev ortamındaki uykuya direnç göstermesini sağlayabilecek unsurlar değiştirilmesi yararlı olacaktır.
Bebeği geceleri emzirmeyi azaltıp gündüz alacağı kalorileri arttırmak faydalı olacaktır.18. aydan itibaren bebekler kısa cümleleri anlarlar. Bebekle iletişim kurmanız önemlidir. ‘’anneye iyi geceler’’ , ‘’ babaya iyi geceler’’ gibi cümleler kurularak bebekle iletişim kurulabilir. · Rutine bağlı kalmak ve tutarlı olmak bu konuda oldukça önemlidir. Aynı zamanda gündüz uykusunu da yeterli derecede almasını sağlamak gereklidir. Bebek ile basit cümlelerle iletişim kurmak gerekir; ‘’bebeğim uyuma zamanı’’, yada ‘’ şimdi uyuyacağız’’ gibi iletişim kurma yolları denenmelidir. Bebeğiniz ses çıkartır çıkartmaz yanına gitmemeye çalışalım; bebeğimize yeniden uykusuna dalma fırsatı verelim. Aksi takdirde her yanına gittiğinizde bu durumu da alışkanlığa dönüştürebilir ve her ses çıkardığında yanına gitmeniz durumunda hep aynı beklentide olur dolayısıyla da siz yanına gitmediğinizde bebeğiniz uykuya dalmakta zorluk çekebilir. Ama tam olarak uyanır ve yanına gitmeniz gerekirse hemen kucağınıza alıp yataktan çıkartmamaya çalışmanız faydalı olur.
Gelişim düzeyine göre gece beslenme miktarı ve süresini yavaş yavaş azaltın. Uyku sessiz, sakin, karanlık koşullar ister. Böyle bir ortam sunmaya çalışmanız faydalı olacaktır. Bebeğin bedensel ve fizyolojik ihtiyaçlarının karşılandığından emin olmanız sorunların azalmasına yardımcı olacaktır. Annenin iyi bir gözlem yapması yada alternatif olarak bebeğin rutinlerini not alması; uyku saatlerini beslenme saatlerini düzenlemesine yardımcı olabilir. Uyku bebeğin gelişimi için en temel gereksinimlerden biridir ve bu temel gereksinimde zorluk çıkaran problemler doğru koşullarda, doğru yaklaşımlarla ve doğru bir iletişim ile düzeltme sağlanabilir.
Seren Karabulut
Uzman Psikolog