Nişanlanma bir şekle bağlı mıdır?
Nişanlanma bir şekle bağlı değildir. Evlenmeye yönelik olarak yapılan davranışlarda evlenme vaadinin varlığı karine teşkil etmektedir. Muhafazakâr çevrelerde taraflar arasındaki cinsi münasebetin varlığı karşılıklı evlenme vaadine karine teşkil etmektedir. Her ülkede farklı şekillerde yapılan nişan törenlerinde karşılıklı olarak tarafların yüzük takmaları; toplum tarafından nişanlanmanın bir şekil şartı olarak kabul edilse de aslında nişan töreninin ve yüzük takmanın Türk Medeni Kanunu açısından bir şekil şartı olmadığı açıktır. Tarafların birbirlerine mesaj gönderme yolu ile evlenme teklifi etmesi ve diğer tarafın da bu teklife karşı kabul beyanını göndermesi, nişanlanmanın varlığını göstermektedir. İleride taraflar arasında bir hukuki ihtilaf oluşması halinde; nişan töreni veya yüzüklerin varlığının delil niteliğinde olacağı kabul edilmektedir.
Evlilik vaadini üçüncü bir kişi yapabilir mi?
Evlilik vaadini bizzat nişanlanacak olacak kişilerin kendilerinin yapması gerekmektedir. Temsil veya vekâlet yolu ile başkası adına nişanlanma mümkün değildir. Örneğin; anne-babalarının çocukları için evlenme vaadinde bulunmaları, nişanlanmanın hukuki sonuçlarını doğurmayacaktır.
Bir tarafın yapmış olduğu evlenme teklifine karşı cevap ne zamana kadar verilebilir?
Türk Borçlar Kanunu’nun 4. maddesinde; yüz yüze yapılan bir teklif derhal kabul edilmemiş ise, red edilmiş sayılmaktadır. Ancak; bu durum nişanlanma konusunda geçerli olmayacaktır. Hemen cevap verilmesi gerektiği açık olarak söylenmemiş ise, her evlenme teklifinin karşı tarafın düşünüp karar verebilmesi için zamana ihtiyacı vardır.
Hangi evlenme vaatleri nişanlanmayı oluşturur?
Türk Medeni Kanunu’nda da açıkça düzenlendiği üzere; tarafların kolayca birbirlerini anlayabilecekleri, ciddi evlenme iradesi olan sorulardan oluşan evlenme vaatleri, evlenmenin amacına yöneltmiş soruları nişanlanmanın hukuki sonuçlarını doğurmaktadır. Örneğin; bir film setinde bir oyuncunun rolü gereği diğer bir oyuncuya evlenme teklifinde bulunması elbette ki nişanlanmanın hukuki sonuçlarını doğurmayacaktır. Diğer bir örnek; kadın ve erkeğin şaka yolu ile birbirlerini güldürmek amaçlı evlenme teklifinde bulunmaları nişanlanmanın hukuki sonuçlarını doğurmayacaktır.
Nişanlanmanın geçerlilik şartları nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen nişanlanma hukuki bir işlemdir. Tarafların ehil olmaları, evlenme vaatlerinin emredici hukuk kurallarına, ahlaka ve adaba aykırı olmaması, evlenme vaadinin muvazaalı olmaması ve evlenmenin imkânsız olmamasına bağlıdır. Nişanlanmanın geçerlilik şartları oluşmadıysa, o halde nişanlanmanın hükümsüzlüğünden söz edilir.
Nişanlanmanın hükümsüzlüğü halleri nelerdir?
Tarafların nişanlanma ehliyetinin olmaması bir hükümsüzlük hali olarak düzenlenmiştir. Nişanlanmanın emredici hukuk kurallarına, ahlaka ve adaba aykırı olması halidir. Evlenmenin imkânsız olması halidir. Nişanlanmanın muvazaalı işleme dayalı olması halidir. Tarafların irade beyanlarının sakat olması halidir.
Tarafların nişanlanma ehliyetinin olmaması hali nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 10. Maddesinde düzenlenen; tam ehliyetliler diğer hukuki işlemleri yapabilecekleri gibi nişanlanmayı da yapabileceklerdir. Türk Medeni Kanunu’nun 15. Maddesi gereği tam ehliyetsizleri açıklamak gerekirse; ayırt etme gücüne sahip olmayanlardır. Tam ehliyetsizler ayırt etme gücüne sahip olmadıklarından, yapacakları nişanlamaya dair işlemler kesin hükümsüzdür. Nişanlanma; kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan, temsilci ya da vekâlet ile yapılması mümkün değildir. Ayrıca tam ehliyetsiz kişiler evlenmeyecekleri için nişanlanmaları da mümkün değildir. Türk Medeni Kanunu’nun 118. Maddesinin 2. Bendine göre; sınırlı ehliyetsiz olan ayırt etme gücüne sahip küçük ve kısıtlılarda nişanlanma yasal temsilcilerinin rızası olmadıkça küçüğü ya da kısıtlıyı bağlamaz. Sınırlı ehliyetsiz; yasal temsilcisinin rızasını almadan yaptığı nişanlanmanın geçerli olduğu, nişanlısına karşı sadakat yükümlülüğünün bulunduğu, ancak nişanın bozulmasından dolayı ortaya çıkacak mali sonuçların kendisine yüklenilemeyeceği söylenebilinir. Türk Medeni Kanunu’nun 452. Maddesinin 2. Bendine göre; velayet altındaki sınırlı ehliyetsiz kişiler kendilerini ehil göstermek suretiyle karşı tarafı aldatmış ise bu sebeple karşı tarafa vermiş oldukları zararları tazmin etmeye mecburdurlar. Türk Medeni Kanunu’nun 451. Maddesinin 2. Bendine göre; tam ehliyetli taraf, karşı tarafın durumunu öğrendiğinde sınırlı ehliyetsiz olan kişinin yasal temsilcisine nişanlanmanın gerçekleşebilmesi için uygun bir süre içinde onay vermesini isteyebilir. Uygun süre içerisinde onay vermeyen yasal temsilci, tam ehliyetli olan tarafa nişana bozma imkânı da vermiş olur.
Nişanlanmanın emredici hukuk kurallarına, ahlaka ve adaba aykırı olması hali nedir?
Tarafların aralarında evlenme engeli bulunanların nişanlanması ve bir kişinin aynı zamanda birden fazla kişi ile nişanlanması durumudur. Evlenme engeli olan hısımların, evlenmeye engel olan akıl hastalığının bulunması, aralarında evlatlık ilişkisinin bulunması, mevcut bir evliliğinin olması; nişanlanmaya engel oluşturmaktadır. Tüm bu engeller neticesinde yapılan nişanlanmalar; hükümsüz kabul edilmektedir. Evlenme vaadinin kanuna, ahlaka ve adaba aykırı olarak yapılması da; nişanlanmanın hükümsüzlüğünü oluşturmaktadır. Boşanmış ya da eşi ölmüş bir kadının Türk Medeni Kanunu’nun 132. Maddesinde düzenlenen iddet müddeti süresini beklemeden nişanlanma hali; geçerli kabul edilmiştir. Bunun sebebi ise; iddet müddetine uymamanın kesin bir evlenme engeli oluşturmadığıdır. Evli bir kişinin mevcut evliliğindeki eşinin ölmesi ya da kendinden boşanması halinde; başka bir kişi ile evlenme vaadi ile nişanlanması; ahlak ve adaba aykırı olması sebebiyle hükümsüz kabul edilmektedir. Bir kişinin nişanlıyken, ikinci defa başka bir kişi ile nişanlanması hali de; ahlak ve adaba aykırı sayılması sebebiyle hükümsüz olacaktır. Birinci nişan sona erdirilmiş akabinde ikinci bir kişi ile ikinci bir nişan yapılmış ise, bu geçerli olacaktır. Bir kişi aynı anda iki nişanlılığı birlikte götürmekte ise; ikinci yapmış olduğu nişanlanma ahlaka ve adaba aykırı olduğu için geçersiz olacaktır.
Nişanlanmanın muvazaalı işleme dayalı olması hali nedir?
Aslında aralarında bir nişanlılık ilişkisi olmamasına rağmen; bir erkek ile bir kadının nişanlanmış olduklarını açıklamaları, kendilerini nişanlı gibi çevrelerindeki insanlara göstermeleri hali; nişanlanmanın hükümsüzlüğü halidir.
Gizem Gonce
Avukat
