1 ) Yumurta dondurma nedir?
Yumurta dondurma işlemi, kadının yumurtalığından elde edilen yumurtanın (oosit) uygun şartlar altında muhafaza edilerek, ilerleyen yıllarda kullanılabilmesi için dondurulması işlemine verilen isimdir.
Kadın yumurtalıklarından, vajinal ultrasonografi yöntemi ile beraber toplanması sağlanan yumurtaların, laboratuvar koşullarında vitrifikasyon metodu ile dondurulan bu yöntem, yumurtaların uzun yıllar boyunca korunması ve saklanmasına yardımcı olmaktadır.
2 ) Yumurta dondurma işlemi nasıl yapılır?
Adet sirküsü içerisinde olan kadının yumurtalıkları hormonlu ilaçların desteği ile beraber uyarılır. Yumurtalıklardan ultrason muayenesi aracılığı ile ve yumurta toplama iğnesinin desteği ile yumurtaların toplanması tamamlanır. Toplanmış olan yumurtalar özel kimyasal suların içinde gerekli süre bekletildikten sonra, -196 derecede sıvı azot içeren tankların içerisinde dondurularak kullanılacağı güne kadar bekletilir. Vitrifikasyon yöntemi ile yumurta dondurma işlemi, başarılı bir şekilde tamamlanır. Bu yöntem hızlı dondurma prensibi ilkesine dayanır. Bunun hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesinin sebebi ise, dondurma işleminin yapıldığı sırada yumurtaların herhangi bir zarar görmesine neden olabilecek buz kristallerinin ortaya çıkmasına engel olabilmek içindir.
Vitrifikasyon yöntemi ile beraber, dondurulması sağlanan yumurtalar, çözülme işlemine geçildiği zaman neredeyse % 90 ile % 100 civarında canlılığını koruyabilmektedir. Canlı bir şekilde çözülebilen bu yumurtalar, erkekten alınan spermler ile mikro enjeksiyon yöntemi sayesinde döllendirilir. Döllenme işlemi tamamlanan embriyolar, daha sonra kadının rahmine transfer edilerek, hamilelik olasılığının sağlanması gerçekleştirilir.
3 ) Kimler yumurta dondurma işlemi için uygundur?
Kariyer planı ve diğer sebeplerden dolayı ileri yaşlarda çocuk sahibi olmayı isteyen bayanlar
Kemoterapi, radyoterapi gibi kanser tedavilerine maruz kalacak veya yumurtalıkları alınmak zorunda olan ancak rahimi kalacak hastalarda, bu işlemlerden önce yumurta dondurma işlemi uygulanıp ilerleyen zamanlarda tedavileri sonlandığında hamilelik elde etme şansları olacaktır.
Tüp bebek tedavisinin uygulandığı esnada, hiperstimülasyon gelişme komplikesi bulunan hastalarda ( bu yöntem ile beraber yumurtalar dondurulup birkaç ay sonra mikroenjeksiyon yöntemi ile transfer işlemi sağlanabilir ).
Erkeğin, yumurtaların toplanması döneminde sperm vermek için zorunlu bir nedenden dolayı merkezde olamayacağı durumlarda (örneğin acil bir tıbbi sağlık veya iş sebebi ile).
4 ) Yumurta dondurma işlemi için merkez seçerken nelere dikkat edilmesi gerekir?
Yumurta dondurmanın etkin ve güvenli bir şekilde yapılabilmesi için, bu hizmeti veren merkezin bu konu ile alakalı olarak deneyimli olması ve teknolojik altyapısının ve güçlü embriyoloji laboratuvarının bulunması gerekmektedir.
Vitrifikasyon şeklinde belirtilen hızlı dondurma yöntemi ile beraber, yumurta dondurma konusunda devrim niteliğinde sayılacak başarılı sonuçların sağlanacağı merkezler olmalıdır.
Bunun sebebi ise, vitrifikasyon yönteminde, başarılı bir netice sağlayabilmek amacı ile doğru uygulamanın gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Hızlı ve doğru dondurma işlemi ile beraber, hızlı ve doğru çözme yöntemi de aynı önemi taşımaktadır.
Düşük yumurtalık kapasitesi tanısı alan veya erken menopoz dönemine girme tehlikesi bulunan kadınlarda, sağlanması hedeflenen yumurta sayısı ile kalitesi sınırlı olacağı için, dondurma işleminin gerçekleştirileceği sırada veya dondurma işlemi tamamlandıktan sonra ortaya çıkacak olan kaybın olabildiğince en düşük seviyede olması gerekir.
Merkez seçimi yapılacağı sırada dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da, merkezde dondurulan yumurtaların uzun yıllar boyunca muhafaza edilip, aynı ilk gün ki gibi kalabilmesine yardımcı olacak elverişli bir alt yapının bulunmasıdır.
5 ) Yumurta dondurma süreci nasıl gerçekleşir?
Yumurta dondurma programı neredeyse 2 hafta civarında sürer. Bu süreçler ise;
Takip süreci
Tedavi başlamadan önce merkezlere gelen hastalar, adet döneminin 2. günü tekrarmerkeze çağrılır ve bu sırada tedavi süreci başlatılır. Bu süreç içerisinde hastaya yumurtalıkların uyarılması için bir takım hormon ilaçları takviye edilir. Bu sayede, normalde alınandan daha fazla miktarda yumurtanın üretilmesi sağlanır. Takip süreci boyunca hasta merkeze toplamda 3 defa civarında gelir. Gerçekleştirilen kontrollerin esnasında adaylara muayene de yapılır. Bu muayene esnasında hastanın mevcut olan hormon değerleri inceleme altına alınır ve elde edilen bulgular neticesinde kullanması gereken ilaçların dozları ayarlanır.
5.1 Yumurta toplama işlemi
Kişiye özel olan folikül büyüklüğü, istenilen seviyeye geldiği zaman, yumurta toplama işlemi vajinadan yerleştirilen bir enjeksiyon yardımı ile ultrason eşliğinde yapılır. Bu işlem genel anestezi ile beraber, hastanın ağrı ve acı hissetmeden gerçekleştirilir. Yaklaşık olarak 15 dakika gibi kısa bir zaman içerisinde tamamlanan yumurta toplama işleminin ardından, hasta 2 veya 3 saat içerisinde evine taburcu edilir ve normal yaşantısına kaldığı yerden devam eder.
5.2 Yumurta dondurma işlemi
Yumurtalar vitrifikasyon yöntemi ile beraber, su kristalleri oluşmadan dondurulur. Dondurulması sağlanan yumurtalar -196°’de sıvı azot tanklarının içinde muhafaza edilir.
5.3 Tüp bebek süreci
Eşler hamilelik istediği zaman, merkeze gelip yumurtalarını çözdürürler. Daha sonrasında tüp bebek işleminin uygulaması işlemine başlanır.
6 ) Yumurta dondurma işlemi hangi yaşlarda yapılmalıdır?
Uzmanlar yumurta dondurma işleminin her zaman için uygulanabileceğini belirtmiştir. Ancak bunun için en uygun olan yaş sınırı ise, 35 yaşından önce olduğunu da vurgulamaktadırlar. Bunun sebebi ise, bu yaş aralığına kadar yumurta hücreleri sağlıklı ve istenilen kalitede olurlar. Bu yaşlardan sonra elde edilmiş olan yumurtalar, sağlıklı bir hamilelik oluşturulması açısından çok da yeterli olamamaktadır. Ancak, bazı mevburi durumlarından dolayı da, bu yaşlardan sonra yumurta dondurma işlemi yapılabilir. Bunda herhangi bir sakınca yoktur.
7 ) Yumurta dondurma işleminin ardından, yumurtalar ne kadar süre bekletilebilir?
Dondurulan yumurtalar için, herhangi bir belirli bekleme süresi bulunmaz. Yumurtalar, ihtiyaç duyulması halinde çözdürülüp, hamileliğin elde edilebilmesi için kullanılabilir. Bununla beraber, dondurma işleminin gerçekleştirildiği sırada gruplar halinde işlem yapılarak, farklı zamanlarda hamileliğin elde edilmesi için de kullanılabilir.
Jin.Op.Dr. Serdar Koç
Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı
