Çocukların alıcı dil ve ifade edici dil becerilerinin yanı sıra konuşma anlaşılırlığını doğrudan etkileyen önemli bir faktör daha vardır ki bu da konuşma seslerini doğru üretmeye yönelik bir beceri olan “ARTİKÜLASYON ”dur.
Artikülasyon kelime üretebilmek için gerekli olan sesleri yine konuşabilmek için ihtiyacımız olan artikülatör organların eş zamanlı ve doğru pozisyonlanması ile gerçekleşir. Çok genel bir anlatım ile çocukların sesleri üretirken edinim yaşına uygun olmayan hatalar yapması haline artikülasyon bozukluğu denir. Bir örnekle de açıklayacak olursak; “Bugün otuldan gelirten tuş gördüm.” Çocuğun sözcük daarcığı, cümle dizimi, ek kullanımı yaşına uygun olsa da, kurduğu cümle farklı bir kişi tarafından %100 anlaşılır olmamaktadır. Aslında çocuk burada “Bugün okuldan gelirken kuş gördüm.” Cümlesini üretmiştir. Ancak /k/ sesini doğru üretemediği içi /t/ sesi ile karıştırıyor ve kelimenin içerisindeki hedef ses yerine daha önce öğrenmiş olduğu ve onun için kolay olan sesi koyuyor. İşte örnekteki verilen artikülasyon bozukluğu dili erken dönemde öğrenen birçok çocuğun çok sık karşılaştığı bir problemdir. Terapistler için önemli olan, hatanın ne zamandır yapılıyor olduğu ve edinim yaşı da olsa bu duruma sebep birden fazla faktör var olabilir.
Artikülasyon bozukluğuna sebep en yaygın olan faktör genetik yatkınlıklarımız olabiliyor. Bu da ailemizde benzer bir problem yaşayan kişinin varlığını düşünmemiz gerektiğini gösterir. Başka bir sebep ise bireysel dil performansıdır. Yani çok sık duyduğunuz gecikmiş konuşmadır. Geç konuşan çocuklar da dili kullanmaya başlarken benzer ses hataları yapabilmektedir. Düşünülmesi gereken farklı bir faktör ise işitsel becerilerdir. Bazen bazı durumlarda ailenin dahi fark edemediği ancak bireyin işitsel bir problemi var olabiliyor. Belli frekans aralıklarında ya da total olarak yaşanılan bir işitme probleminde benzer şekilde doğru üretimi zorlaştırıyor.
Tamamen çevresel olabilir mi? Evet. Yanlış öğrenmeye bağlı da biz artikülasyon bozukluğu görebiliriz. Yanlış alınan rol modeller ya da zamanından uzun BEKLE/GÖR yaklaşımları problemlerin uzun vadeye yayılmasına neden olabiliyor. Bazen de kişinin praksik becerileri yani sesi üretmek için gerekli olan motor becerilerinde zayıflık olabiliyor.
Peki bu ne demektir? Dudak kaslarında zayıflık olan bir birey düşünelim. Dudaklarını kapatma konusunda problem yaşayabileceği için bu beslenmesinde ve konuşmasında çıktı olarak kendini gösterebilir. Özellikle dudaklarımızı açıp kapatmamız gereken seslerde ( ki bunlar /b/, /p/ , /m/ gibi dudaksıl seslerdir) hatalı üreteceğinden yine içinde bu seslerin olduğu kelimelerde anlaşılırlık olumsuz etkilenecektir. Hangi sesin hangi yaş aralığında öğrenilip genellenmesi gerektiğini en doğru dil ve konuşma terapistleri yaptıkları testler ve değerlendirmeler sonucunda bilmektedir. Bu sebeple anlaşılırlığı çok zayıf olan çocukların okul dönemine başlamadan konuşma problemlerinin çözülmesi gerektiği önerilmektedir. Çünkü okul döneminde devam eden konuşma sesi problemlerine eşlikçi farklı sorunlar da olması çok muhtemeldir. Sizler de 1,5 yaşından sonra kelimeler/cümleler üretmesi gereken çocukların doğru ve anlaşılır sesleri üretebilmesi için erken dönemde var olan konuşma sesi problemleri için dil ve konuşma terapistlerinize başvurabilirsiniz.
Sevgiler DKT.İREM GÜNEŞ
İrem Güneş
Dil ve Konuşma Terapisti
